Ορθοδοντική: Γενικά

H πρώτη αξιολόγηση ενός παιδιού από τον ορθοδοντικό πρέπει να πραγματοποιείται στην ηλικία των 7 ετών.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η ορθοδοντική θεραπεία αρχίζει όταν το παιδί έχει αλλάξει όλα ή σχεδόν όλα τα νεογιλά (παιδικά) δόντια, κάτι το οποίο συμβαίνει στην ηλικία των 12 ετών περίπου. Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα όπου το παιδί ωφελείται σημαντικά από μια πιο έγκαιρη παρέμβαση σε μικρότερη ηλικία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλα τα παιδιά θα πρέπει να κάνουν μια πρώτη επίσκεψη στον ορθοδοντικό σε ηλικία 7 ετών. Η έγκαιρη διάγνωση είναι συχνά απαραίτητη για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση ορθοδοντικών προβλημάτων. Ακόμη και όταν όλα τα δόντια φαίνονται ίσια και είναι όμορφα, είναι πιθανό να υπάρχει κάποιο σημαντικό πρόβλημα στα δόντια ή στην ανάπτυξη του προσώπου που μόνο ο ορθοδοντικός μπορεί να εντοπίσει. Στόχος είναι πάντοτε η επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος, σε μικρό χρονικό διάστημα και με τις μικρότερες δυνατές παρεμβάσεις.

Ορθοδοντική θεραπεία μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε ηλικία, όταν κρίνεται πως υπάρχουν σημαντικά οφέλη για τον ασθενή.

Για παράδειγμα, σε πολλές περιπτώσεις, ενήλικες ασθενείς ωφελούνται σημαντικά από μια συνδυαστική ορθοδοντική και περιοδοντική αντιμετώπιση. Πρακτικά, διατηρούν τα δικά τους φυσικά δόντια υγιή και όμορφα για αρκετά χρόνια, παρά το σημαντικό περιοδοντικό πρόβλημα που μπορεί να αντιμετώπισαν στο παρελθόν.

Ακόμη, ασθενείς που πρόκειται να δεχτούν προσθετική αποκατάσταση σε εμφυτεύματα ή σε φυσικά δόντια χρειάζονται πολλές φορές ορθοδοντική διευθέτηση των φυσικών δοντιών ώστε να έχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, αισθητικά και λειτουργικά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η καλή συνεργασία του ορθοδοντικού με τον οδοντίατρο και τις άλλες εξειδικεύσεις της οδοντιατρικής ή/και της ιατρικής είναι πολλές φορές απαραίτητη για την επιτυχή αντιμετώπιση των προβλημάτων του ασθενή, χαρίζοντας του ένα όμορφο και υγιές χαμόγελο.

Ορισμένες συνήθειες των παιδιών, όπως είναι η πιπίλα ή ο θηλασμός δακτύλου (δάχτυλο στο στόμα) προκαλούν πρόβλημα στην ανάπτυξη των δοντιών και του προσώπου εφόσον συνεχίζονται μετά το 4^ο έτος της ηλικίας. Όταν οι συνήθειες αυτές λοιπόν διακόπτονται εγκαίρως, τυχόν προβλήματα που δημιουργηθήκαν στην ανάπτυξη διορθώνονται σε κάποιο βαθμό ή και εξολοκλήρου χωρίς άλλη παρέμβαση. Ειδάλλως, απαιτείται παρέμβαση από τον ορθοδοντικό. Ο ορθοδοντικός επίσης μπορεί να βοηθήσει με διάφορους τρόπους στην διακοπή μίας βλαβερής συνήθειας, εφόσον αυτή έχει συνεχίζεται πέρα από το 6^ο περίπου έτος της ηλικίας. Σε μικρότερες ηλικίες σημαντική βοήθεια σχετικά με τον κατάλληλο τρόπο διακοπής μιας βλαβερής συνήθειας μπορεί να προσφέρει και ο Παιδοδοντίατρος.

Υπάρχουν 4 βασικά είδη ορθοδοντικής θεραπείας:

• Προληπτική ορθοδοντική θεραπεία. Η προληπτική ορθοδοντική θεραπεία πραγματοποιείται με ήπιες, στοχευμένες παρεμβάσεις, που έχουν σκοπό να αποτρέψουν τη γένεση σημαντικών προβλημάτων που θα απαιτούσαν περισσότερο εκτεταμένες παρεμβάσεις στο μέλλον.
  Ένα απλό παράδειγμα αποτελεί η τοποθέτηση συσκευής διατήρησης χώρου σε περίπτωση πρόωρης απώλειας νεογιλού (παιδικού) δοντιού λόγω τερηδόνας. Η διατήρηση χώρου είναι απαραίτητη ώστε να μπορεί αργότερα στο χώρο αυτό να ανατείλει το διάδοχο μόνιμο δόντι. Εάν αυτή η μικρή παρέμβαση δε πραγματοποιηθεί εγκαίρως, τότε αργότερα θα απαιτηθεί εκτεταμένη ορθοδοντική θεραπεία για τη διόρθωση του προβλήματος έλλειψης χώρου που θα προκύψει.
• Κατασταλτική ορθοδοντική θεραπεία. Η κατασταλτική ορθοδοντική θεραπεία πραγματοποιείται με στοχευμένες παρεμβάσεις σε περίπτωση ύπαρξης κάποιου προβλήματος, με σκοπό τη διόρθωση του πριν τη δημιουργία σοβαρότερων προβλημάτων. Πραγματοποιείται συνήθως στα παιδιά πριν αυτά αλλάξουν όλα τους τα νεογιλά (παιδικά) δόντια. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που έχει χαθεί ο απαιτούμενος χώρος για την ανατολή ενός μόνιμου δοντιού, όπως συμβαίνει μετά από πρόωρη απώλεια νεογιλού, σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται άμεση ανάκτηση του χώρου πριν το παιδί αλλάξει όλα του τα δόντια και άρα είναι σε θέση να προχωρήσει σε παρεμβατική ορθοδοντική θεραπεία (βλέπε παρακάτω). Τότε, μπορεί το πρόβλημα να είναι πολύ πιο σοβαρό και να απαιτεί πλέον εκτεταμένη παρέμβαση για την επίλυση του.
• Επανορθωτική ορθοδοντική θεραπεία. Η επανορθωτική ορθοδοντική θεραπεία είναι η τυπική ορθοδοντική θεραπεία που απαιτείται για τη διόρθωση υπάρχοντος ορθοδοντικού προβλήματος. Ένα παράδειγμα αποτελεί η θεραπεία με ακίνητες ορθοδοντικές συσκευές (σιδεράκια) μιας ανωμαλίας σύγκλεισης όπου τα επάνω δόντια βρίσκονται πολύ πιο μπροστά σε σχέση με τα κάτω δόντια (πεταχτά επάνω δόντια).
• Ορθοδοντική θεραπεία στα πλαίσια αποκατάστασης της στοματικής υγείας σε συνεργασία με άλλες ειδικεύσεις (υποστηρικτική). Αυτός ο τύπος ορθοδοντικής θεραπείας στοχεύει στην προετοιμασία του στόματος και της θέσης των δοντιών ώστε να πραγματοποιηθεί με επιτυχία και σε σωστή βάση η αποκατάσταση της στοματικής υγείας, αισθητικής και λειτουργίας του ασθενή, σε συνεργασία με άλλες ειδικεύσεις της οδοντιατρικής, όπως είναι η προσθετική, η περιοδοντολογία και η εμφυτευματολογία. Ένα συνηθισμένο παράδειγμα αποτελεί η κατάλληλη διευθέτηση των διαστημάτων και η τοποθέτηση των δοντιών σε σωστή θέση ώστε να πραγματοποιηθεί με επιτυχία η τοποθέτηση προσθετικής αποκατάστασης σε φυσικά δόντια ή εμφυτεύματα σε ασθενείς που έχουν χάσει δόντια και δεν έκαναν κάποια αποκατάσταση σε αυτά για αρκετά χρόνια. Σε αυτή την περίπτωση τα γειτονικά δόντια συνήθως μετακινούνται ακανόνιστα, με αποτέλεσμα μετά από κάποιο διάστημα να μην είναι δυνατή η τοποθέτηση αποκατάστασης (π.χ. γέφυρας ή εμφυτευμάτων) χωρίς να προηγηθεί ορθοδοντική.

Στη σύγχρονη ορθοδοντική υπάρχουν 4 τρόποι πραγματοποίησης μιας ορθοδοντικής θεραπείας και ποικίλοι συνδυασμοί τους. Ο κάθε τρόπος έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του και γι’ αυτό σε κάθε περίπτωση γίνεται ξεχωριστή μελέτη και προτείνεται ο τρόπος που καλύπτει καλύτερα τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του ασθενή και αντιμετωπίζει επαρκέστερα τα προβλήματα του.

• Ορθοδοντική θεραπεία με κινητά μηχανήματα (μασελάκια). Η ορθοδοντική θεραπεία με κινητά μηχανήματα έχει συνήθως περιορισμένες δυνατότητες και γι’ αυτό είναι κατάλληλη για συγκεκριμένες περιπτώσεις προβλημάτων. Το βασικό πλεονέκτημα της θεραπείας αυτής αποτελεί η δυνατότητα που δίνει στον ασθενή για εύκολη αφαίρεση του μηχανισμού και άνετο καθαρισμό του στόματος.
• Ορθοδοντική θεραπεία με εξωτερικούς ακίνητους μηχανισμούς (κλασσική ορθοδοντική θεραπεία με σιδεράκια). Η κλασσική ορθοδοντική θεραπεία πραγματοποιείται με ακίνητους ορθοδοντικούς μηχανισμούς (σιδεράκια) που συγκολλούνται στην εξωτερική επιφάνεια των δοντιών και δεν μπορούν να αφαιρεθούν από τον ασθενή. Οι μηχανισμοί αυτοί μπορεί να είναι μεταλλικοί ή κατασκευασμένοι από διάφορα αισθητικά/διαφανή υλικά, όπως είναι η πορσελάνη. Το κάθε υλικό έχει συγκεκριμένες ενδείξεις και αντενδείξεις και συνεπώς δεν υπάρχει ένα υλικό το οποίο είναι το καταλληλότερο για όλες τις περιπτώσεις. Στους ενήλικες ασθενείς επιλέγονται πάντοτε αισθητικά υλικά.Πλεονέκτημα της θεραπείας αυτής αποτελεί η μεγάλη ακρίβεια, η σχετικά μικρή εξάρτηση από τη συνεργασία του ασθενή και τελικά η υψηλή αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Μειονέκτημα αποτελεί ο ελαφρώς μεγαλύτερος χρόνος που απαιτείται για την καθαριότητα των δοντιών κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
• Ορθοδοντική θεραπεία με εσωτερικούς ακίνητους μηχανισμούς (γλωσσικά σιδεράκια). Η ορθοδοντική θεραπεία με γλωσσικά σιδεράκια είναι ουσιαστικά όμοια με την κλασσική ορθοδοντική θεραπεία με τη διαφορά πως οι μηχανισμοί είναι τοποθετημένοι στην εσωτερική/γλωσσική επιφάνεια των δοντιών και άρα δεν είναι ορατοί κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Αυτό είναι και το βασικό πλεονέκτημα της μεθόδου. Μειονεκτήματα της μεθόδου αποτελούν η αυξημένη δυσφορία που νιώθουν οι ασθενείς στη γλώσσα τις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας, καθώς και τυχόν διαταραχές τις ομιλίας που μπορεί να εμφανιστούν αρχικά ή και να παραμείνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας σε μικρό ποσοστό ασθενών.
• Ορθοδοντική θεραπεία με διαφανείς νάρθηκες. Η ορθοδοντική θεραπεία με διαφανείς νάρθηκες έχει το πλεονέκτημα πως οι μηχανισμοί είναι ουσιαστικά αόρατοι. Απαιτεί όμως άριστη συνεργασία από τον ασθενή και έχει συγκεκριμένους περιορισμούς που την καθιστούν ακατάλληλη για την αντιμετώπιση όλου του εύρους των ορθοδοντικών προβλημάτων.

Η πρώτη επίσκεψη στον ορθοδοντικό περιλαμβάνει την κλινική και ορισμένες φορές και ακτινογραφική εξέταση του ασθενή. Έπειτα, ο ασθενής ενημερώνεται σχετικά με τυχόν προβλήματα που εντοπίστηκαν και τις δυνατότητες αντιμετώπισης τους.

Εφόσον μετά από αυτή την πρώτη αξιολόγηση υπάρχει ανάγκη και επιθυμία για θεραπεία, ακολουθεί λεπτομερής κλινική εξέταση που συνοδεύεται από τις απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις. Αυτές καθορίζονται από τον ορθοδοντικό ανάλογα με την περίπτωση. Με βάση λοιπόν όλα τα δεδομένα, πραγματοποιείται μελέτη του περιστατικού και καθορίζονται οι θεραπευτικές επιλογές, οι οποίες παρουσιάζονται στον ασθενή/κηδεμόνα. Έπειτα, επιλέγεται από κοινού η καταλληλότερη θεραπεία για τον ασθενή.

Η διάρκεια της ορθοδοντικής θεραπείας κυμαίνεται από λίγους μήνες έως λίγα χρόνια (συνήθως 1,5 με 2 χρόνια). Ποικίλει ανάλογα με το πρόβλημα και τον τρόπο αντιμετώπισης του, ενώ υπάρχουν και παράγοντες που σχετίζονται με τον ασθενή. Ο χρόνος λοιπόν που απαιτείται για κάθε θεραπεία προσδιορίζεται πριν από την έναρξη της, συνυπολογίζοντας αυτούς τους παράγοντες. Στόχος κάθε θεραπείας είναι η επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος στο συντομότερο δυνατό χρόνο και με τον απλούστερο δυνατό τρόπο.

Το κόστος μιας ορθοδοντικής θεραπείας ποικίλει ανάλογα με τη φύση και τη σοβαρότητα των προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όσο και με τον τρόπο αντιμετώπισης που θα επιλεγεί από τον ορθοδοντικό και τον ασθενή. Σε κάθε περίπτωση, το τελικό κόστος για κάθε θεραπεία προσδιορίζεται κατά την αρχική εξέταση και οριστικοποιείται πριν από την έναρξη της θεραπείας.

Η ορθοδοντική θεραπεία στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν πονάει. Οι ασθενείς νιώθουν μια ελαφρά δυσφορία τις πρώτες 2-3 μέρες μέχρι να συνηθίσουν τις ορθοδοντικές συσκευές και τις δυνάμεις που αυτές ασκούν στα δόντια. Συνήθως, μετά από 4-5 ημέρες οι ασθενείς προσαρμόζονται πλήρως. Ορισμένοι ασθενείς, που αισθάνονται πιο έντονη δυσφορία τις πρώτες 1-2 ημέρες, μπορούν να την αντιμετωπίσουν επαρκώς με κατάλληλες οδηγίες από τον ορθοδοντικό.